پرولاپس رکتوم وضعیتی در بدن است که در آن رکتوم از طریق مقعد به عضلات انتهایی روده فشار آورد و باعث شده تا به بیرون از مقعد راه پیدا کند. این مشکل با هموروئيد که به دلیل تورم رگهای اطراف راست روده و مقعد اتفاق میافتد تفاوت دارد. در واقع رکتوم آخرین قسمت رودهی بزرگ و مقعد قسمتی است که مدفوع از طریق آن از بدن دفع میشود.
طبق آمار پرولاپس رکتوم از هر صد هزار نفر حدود 2 الی 3 فرد به آن مبتلا می شوند همچنین باید اشاره کنیم که خانمهای بالا 50 سال 6 برابر بیشتر از آقایان به این مشکل مبتلا خواهند شد.
این بیماری به صورت خفیف تا شدید بروز پیدا میکند، موارد شدید ممکن است نیاز به درمان جراحی داشته باشد.
پرولاپس رکتوم در کودکان
این مشکل در کودکان بیشتر از بزرگسالان شیوع دارد و علت آن اغلب به دلیل عدم رشد عضلات آنورکتال میباشد، در مواقعی که کودک به دلیل عفونتهای اسهالی و بیماریهای التهاب روده مانند کولیت اولسراتیو نیز دچار تکرر مدفوع شود ممکن است پرولاپس رکتوم در آنها رخ دهد. 90 درصد موارد سعی میشود تا بدون جراحی، این بیماری را در کودکان درمان نمود.
تفاوت پرولاپس رکتوم و هموروئيد
هر دو بیماری میتوانند ناراحت کننده و دردناک باشند. علائم هر دو بیماری در برخی موارد میتواند شبیه هم باشد اما به صورت خلاصه می توان تفاوت آنها را بدین صورت بیان نمود:
پرولاپس رکتوم: در این مورد رکتوم به سمت خارج حرکت میکند و گاهی موارد با خونریزی همراه است.
هموروئيد: همان طور که اشاره شد هموروئيد به دلیل رگهای خونی متورم در دیوارهی راست روده یا مقعد ایجاد میشود. هموروئیدهای کوچک معمولاً شیوع بالایی دارند که در برخی موارد ممکن است همراه با درد و خارش باشند. در هنگام خشک کردن مقعد معمولاً اثرات خون روی دستمال توالت قابل مشاهده میباشد.
بیشتر بخوانید=> هموروئید در بارداری
انواع پرولاپس رکتوم
سه نوع پرولاپس روده وجود دارد که با توجه به حرکات راست روده طبقه بندی میشوند:
علائم پرولاپس رکتوم
علائم این بیماری به مرور ایجاد میشود، اولین علامتی که ممکن است باعث شود شما متوجه این بیماری شوید احساس برآمدگی در ناحیه مقعد است که باعث شده تا فرد احساس کند که روی یک توپ نشسته است.
اگر از یک آینه استفاده کنید میتوانید برآمدگی قرمز رنگی را ببینید که از داخل مقعد خارج شده است.
سایر علائم عبارتند از:
- بخشی از رکتوم در حین عمل دفع ممکن است خارج شود اما پس از آن به راحتی در جای خود قرار میگیرد.
- در هنگام راه رفتن، نشستن، ورزش و سایر فعالیتهای بدنی نیز ممکن است حس کنید بخشی از رکتوم از مقعد بیرون میآید.
- خونریزی از دیوارهی داخلی رکتوم
- مشکل در کنترل حرکات روده به صورت مایع، جامد و گاز
- 30 تا 67 درصد افرادی که مبتلا به پرولاپس رکتوم هستند ممکن است مبتلا به یبوست مزمن و 15 درصد بیماران دچار اسهال می باشند.
دلایل پرولاپس رکتوم
از جمله دلایل ابتلا به این عارضه به شرح زیر می باشد:
- آسیب عصبی: آسیب به اعصابی که عضلات مقعد و رکتوم را کنترل مینماید میتواند منجر به ایجاد این بیماری شود. از جمله مهم ترین مواردی که می تواند منجر به آسیب دیدگی اعصاب این ناحیه شود به شرح زیر می باشد:
- بارداری یا زایمان سخت
- آسیب به ستون فقرات
- جراحی در محدودهی لگن
- ضعیف شدن اسفنکتر مقعد
این ماهیچه خروج مقعد از راست روده را تحت کنترل دارد و از خروج غیر ارادی مدفوع جلوگیری مینماید. دلایل عمدهای که ممکن است موجب ضعیف شدن این ماهیچه شوند عبارتند از:
فشاری که به دلیل مشکلات مزمن در حرکات روده ایجاد میشود میتواند منجر به حرکت رکتوم به سمت پایین شود. همچنین زور زدن در هنگام دفع اگر چندین سال به صورت مداوم ادامه داشته باشد نیز می تواند منجر به پرولاپس رکتوم شود.
بیشتر بخوانید=> درمان یبوست و پاکسازی روده
درمان پرولاپس رکتوم
در موارد جزئی میتوان با اصلاح رژیم غذایی قبل از اینکه شرایط وخیم شود به درمان بیماری پرداخت. اصلاح رژیم غذایی منجر به شل شدن مدفوع شده و از میزان فشار در هنگام دفع میکاهد.
اما در برخی مواقع که بیماری پیشرفت داشته است تنها درمان جراحی باید انجام شود.
جراحی میتواند از طریق شکم یا اطراف مقعد انجام شود.
جراحی از طریق شکم
در این جراحی برشی روی شکم جهت بازگرداندن رکتوم به محل اصلی خود ایجاد میشود. این جراحی به رکتوپکسی شکمی نیز معروف است و ممکن است به صورت لاپراسکوپی و با استفاده از برشهای کوچکتر از طریق دوربین و ابزار جراحی مخصوص انجام شود.
جراحی از طریق مقعد
دو نوع مختلف جراحی تحت عنوان رکتوسیگموئيدکتومی پرینه جهت درمان پرولاپس رکتوم وجود دارد که از طریق ناحیه پرینه (قسمتی که بین مقعد و دستگان تناسلی قرار دارد) انجام داده می شود.
روش التمایر: در این جراحی بخشی از رکتوم که بیرون زده است برداشته میشود و دو انتهای آن دوباره به یکدیگر متصل میشود.
روش دلورم: این روش برای افرادی که پرولاپس رکتوم در آنها کوتاهتر میباشد مناسب است. در این روش پوشش خارجی رکتوم خارج میشود و باقی قسمتها می بایست بخیه شود.
جراحی های گفته شده برای افرادی که دچار یبوست مزمن هستند و از همه مهم تر کاندید مناسبی برای لاپراسکوپی محسوب نمی شوند توصیه می شود.
دورهی نقاهت پس از جراحی پرولاپس رکتوم چقدر طول میکشد؟
با توجه به نوع جراحی که انجام دادهاید برخی موارد سرپایی بوده و فردای آن روز از بیمارستان مرخص می شوید یا حتی در بعضی از مواقع ممکن است بیمار به مدت 3 الی 5 روز در بیمارستان بستری شود.
به طور کلی بیشتر افراد پس از 6 هفته به طور کامل بهبود مییابند و میتوانند به فعالیتهای عادی و روزمرهی خود بازگردند.
در مدت زمانی که در بیمارستان بستری هستید، رژیم غذایی شما ابتدا مایعات شفاف خواهد بود و سپس به آرامی میتوانید غذاهای جامد را شروع کنید. در هنگام مرخص شدن از بیمارستان پزشک به شما دستورالعملهایی را جهت جلوگیری از عود بیماری ارائه خواهد داد که برخی از آنها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- به میزان کافی آب بنوشید.
- به اندازهی لازم فیبر مصرف کنید.
- جهت جلوگیری از یبوست از شل کنندههای مدفوع استفاده نمائید.
جراحی از طریق شکم رکتوم را به سمت بالا کشیده و آن را در موقعیت طبیعی خود قرار میدهد. این جراحی ممکن است از طریق یک برش بزرگ طی یک جراحی باز انجام شود یا به روش لاپاراسکوپی و از طریق چند برش کوچک و ابزار جراحی مخصوص انجام داده شود.
جراحی دیگر که در اطراف مقعد صورت میگیرد شامل بیرون کشیدن بخشهایی از رکتوم و برداشتن آن به روش جراحی میباشد، سپس رکتوم دوباره به داخل برگردانده میشود و به روده بزرگ متصل میشود. این روش برای افرادی که کاندید مناسبی جهت جراحی از طریق شکم نیستند پیشنهاد میشود.
پزشک با توجه به شرایط شما یکی از این جراحیها را پیشنهاد میکند، قبل از اینکه روش جراحی را قبول کنید بدون احساس خجالت از پزشک بپرسید که به چه علت این روش مناسب شما میباشد.
تشخیص پرولاپس رکتوم
پزشک ابتدا در مورد علائم بیماری و سوابق پزشکی قبلی از شما سوالاتی را میپرسد.
در مرحلهی بعد معاینه فیزیکی کامل انجام خواهد شد. پزشک با مشاهده رکتوم، با دستکش و از طریق انگشت خود سلامت و یا قدرت اسفنکتر مقعد و رکتوم را بررسی مینماید. در طول معاینه ممکن است پزشک از شما بخواهد که در وضعیت خاصی به گونهای که در حال فشار آوردن جهت دفع مدفوع هستید، قرار بگیرید.
آزمایشهایی نیز جهت تشخیص پرولاپس رکتوم ممکن است تجویز شود. جهت انجام برخی از این آزمایشها لازم است تا از چند ساعت قبل ناشتا باشید یا اینکه با استفاده از مصرف داروهای ملین اقدام به پاکسازی روده نمایید. برخی از این آزمایشات عبارتند از:
الکترومیوگرافی مقعدی: در این آزمایش قدرت عضلات و اعصاب راست روده مورد بررسی قرار میگیرد. نحوهی انجام آزمایش بدین صورت است که الکترودهایی تا چند سانتیمتر داخل رکتوم قرار میگیرد و بعد بررسی انجام می شود. زمان انجام آزمایش تنها چند دقیقه طول میکشد.
مانومتری آنورکتال: در این آزمایش لولهای انعطاف پذیر به اندازهی یک دماسنج که یک بالون و یک بادشکن به انتهای آن متصل است وارد راست رودهی شما میشود. در مدت زمان اتصال دستگاه، این لوله در چند قسمت از رکتوم قرار میگیرد و پاسخ به فشارها را مورد بررسی قرار میدهد.
تنقیه باریم: در این آزمایش مایعی حاوی باریم در رکتوم قرار میگیرد، در تصاویری که توسط اشعه ایکس تهیه میشود باریم به وضوح وضعیت رکتوم و راست روده را نشان می دهد.
کولونوسکوپی: در طی این آزمایش لولهای نازک و قابل انعطاف که به دوربینی متصل است وارد رکتوم میشود و پزشک از طریق آن معاینات لازم را انجام خواهد داد.
دفکوگرافی: از اشعه ایکس یا ام آر آی جهت بررسی رودهی بزرگ حین دفع استفاده می کند.
مطالعه ترانزیت: در این آزمایش یک یا چند کپسول که حاوی مارکرهایی هستند بلعیده میشوند.، این مارکرها توسط تصویربرداری اشعه ایکس قابل مشاهده هستند. 5 روز پس از قورت دادن کپسول تصویربرداریهایی انجام خواهد شد تا نحوهی عبور مارکرها از روده مشاهده شود.
پیشگیری از پرولاپس رکتوم
پرولاپس رکتوم همیشه قابل پیشگیری نیست اما با رعایت نکاتی جهت سلامت روده میتوانید خطر ابتلاء به آن را کاهش دهید.
جهت پیشگیری از یبوست این نکات را رعایت فرمائید:
- غذاهای پر فیبر مانند میوهها، سبزیجات، سبوس و لوبیا را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- استفاده از غذاهای فرآوری شده را کاهش دهید.
- مصرف آب را افزایش دهید.
- اگر نمیتوانید هر روز ورزش کنید، حداقل چند روز در هفته به انجام تمرینات و حرکات ورزشی بپردازید.
- با استفاده از مدیتیشن و سایر تکنیکهای آرام سازی، استرس خود را کنترل نمائيد.
بیشتر بخوانید => درمان خونریزی مقعد
موارد اورژانسی
در موارد شدید بیماری ممکن است پرولاپس رکتوم موجب شود جریان خون قسمتی از رکتوم قطع شود، این مورد یک مورد اورژانسی محسوب میشود و احتیاج به مداخلهی فوری پزشکی دارد.
عدم درمان به موقع میتواند منجر به قانقاریا و مرگ شود.
علائم این مورد عبارتند از:
احساس درد و ناراحتی در شکم
عوارض پرولاپس رکتوم
- زخمهایی که میتواند منجر به خونریزی و درد شود.
- آسیب به اسفنکتر در واقع این بخش عضلهای حلقهای شکل است که موجب باز و بسته شدن مقعد میشود و اگر آسیب ببینید موجب اختلال در عملکرد آن میشود.
- بیاختیاری مدفوع
پرولاپس رکتوم بیماری است که شیوع آن بالا نیست اما در صورت بروز میتواند بسیار ناراحت کننده باشد. بنابراین لازم است هر چه سریعتر و در مراحل اولیه به پزشک مراجعه نمائید.